Czy zwalczać miotłę jesienią?

Oziminy są bardziej narażone na konkurencyjne oddziaływanie miotły w porównaniu do zbóż jarych. Związane jest to z ewolucyjnym przystosowaniem się miotły zbożowej, która posiada zarówno formy ozime, które w sprzyjających warunkach mogą wytworzyć od 5 do 15 źdźbeł i wydać około 5000- 15000 nasion, jak i formy jare, które kiełkując na przedwiośniu mogą wytworzyć od 2 do 5 źdźbeł i wydać około 1000- 8000 nasion, których żywotność może utrzymywać się w glebie przez okres nawet 10 lat.
Miotła zbożowa występuje na rożnych typach gleb, jednak zdecydowanie bardziej preferuje gleby lekkie, piaszczyste, lekko kwaśne i wilgotne. Wschody pojawiają się od jesieni (wrzesień) do początków wiosny (marzec).Kiełkuje z głębokości około 0-1 cm w temperaturze już 3-5°C, jednak aby ziarniak mógł skiełkować potrzebny jest mu impuls świetlny. Kwitnienie przypada na okres od czerwca do końca lipca.
Ekonomiczny próg szkodliwości dla tego gatunku wynosi 10- 20 roślin/m2, czyli 25-40 wiech/ m2. Natomiast zachwaszczenie na poziomie 100 wiech/m2 powoduje straty plonu rzędu 0,5-1,5 t/ ha w pszenicy ozimej i około 0,5 t/ha w życie ozimym.
Obecność ponad 150 roślin/m2 może powodować straty w plonie ziarna na poziomie 15%.
Natomiast masowe zachwaszczenie łanu tym gatunkiem (powyżej 300 roślin/m2) może obniżyć plon ziarna pszenicy ozimej nawet o 50%.

Kiedy zwalczać miotłę w oziminach?
O wyborze optymalnego terminu wykonania zbiegu decyduje data siewu poszczególnych gatunków zbóż ozimych oraz ocena stanu i stopnia zachwaszczenia (powiązana z przedplonem oraz historią pola). Formy ozime miotły, które wschodzą jesienią rosną zdecydowanie bardziej intensywniej, mocniej się rozkrzewiają i wytwarzają więcej ziarniaków w porównaniu do form jarych. Formy ozime miotły stanowią nie tylko zagrożenie dla plantacji ozimin, ale
również dzięki produkcji dużej ilości ziarniaków przyczyniają się do zwiększenia ich zapasu w glebie, przez co wpływają na przyszłe zachwaszczenie łanu.
Wczesne zniszczenie chwastów na plantacji zbóż ozimych stwarza im korzystniejsze warunki do wzrostu, rozwoju a w konsekwencji do wytworzenia większego plonu ziarna. Dzięki odpowiednio dobranej ochronie
herbicydowej prowadzącej do ograniczenia zachwaszczenia, zboża w lepszej kondycji wchodzą w okres zimowy, dzięki czemu w okresie wiosennym są zdecydowanie konkurencyjne dla form jarych miotły zbożowej.
Ze zbóż ozimych najbardziej narażone na konkurencję ze strony miotły w okresie jesiennym są właściwie tylko dwa gatunki: jęczmień i pszenica ozima, ponieważ są najwcześniej wysiewane (II dekada września do I dekady października), a ponadto ich początkowy wzrost i rozwój jest zdecydowanie wolniejszy w porównaniu do miotły zbożowej.
Miotłę w zbożach ozimych można zwalczać jesienią w dwóch terminach: przed wschodami (herbicydy doglebowe) lub po wschodach zbóż i chwastów (herbicydy nalistne – niektóre do stosowania nawet w okresie zimowym!).

Jaki środek wybrać?
Dobór odpowiednio selektywnej i skutecznej substancji aktywnej herbicydu stosowanej przed wschodami zbóż powinien opierać się głównie na dobrej znajomości występującego na danym polu zachwaszczenia.
Zabiegi przedwschodowe (doglebowe), wykonuje się do kilku dni po siewie zbóż na wilgotną, dobrze uprawioną glebę, stosując pełne zalecane dawki substancji aktywnych herbicydów.
Typowymi substancjami stosowanymi tylko doglebowo maksymalnie do 2-3 dni po siewie zbóż ozimych są pendimetalina (np. Stomp 330 EC) i fluorochloridon (np. Racer 250 EC).
Pendimetalina należy do grupy chemicznej określanej mianem dinitroaniliny, której mechanizm działania polega na hamowaniu wzrostu siewek (tzw. inhibitory podziału merystemów). Natomiast fluorochloridon zaliczany jest do grupy inhibitorów syntezy pigmentu powodując w chwastach blokowanie biosyntezy karotenoidów, co w konsekwencji doprowadza do rozkładu chlorofilu przez światło słoneczne (bielenie liści). Obie te substancje zwalczają bardzo dobrze miotłę
zbożową i niejako przy okazji niektóre gatunki dwuliścienne roczne (tab. 1).
Następną grupę stanowią substancje, które można zastosować zarówno doglebowo jak i nalistnie (np. chlorotoluron i chlorosulfuron). Chlorotoluron (np. Tolurex 500 SC, czy Lentipur Flo 500 SC) jest zaliczany do grupy pochodnych fenylomocznika, której mechanizm działania polega na hamowaniu procesu fotosyntezy (tzw. inhibitory fotosystemu II). Działanie tej substancji przez korzenie jest słabsze w porównaniu do opisanych wcześniej substancji, natomiast jest bardzo intensywnie pobierana przez liście.
Chlorotoluron można stosować bezpośrednio po siewie zbóż ozimych (poza jęczmieniem), nalistnie w okresie jesieni oraz podczas zimy(!). Pierwsze dwa terminy nie wymagają chyba szerszego omawiania, natomiast termin zimowy jak najbardziej.
Zabieg w terminie zimowym można wykonać, ale pod kilkoma warunkami, jednym z nich jest to, aby wierzchnia warstwa gleby była zamarznięta, ale nie pokrytą śniegiem! Następny warunek, to minimalna temperatura podczas wykonywania zabiegu herbicydowego nie może być poniżej -3°C (temperatura optymalna to 6-8°C w plusie). Takie warunki pogodowo-glebowe, predysponują chlorotoluron do zwalczania w okresie zimowym tylko jednego gatunku – miotły zbożowej!.
Kolejną substancją, którą można zastosować w zbożach ozimych (poza jęczmieniem) doglebowo (do 3 dni po siewie) jak i nalistnie (od 2 liścia do końca wegetacji jesiennej) jest chlorosulfuron (np. Glean 75 WG).
Substancja ta zaliczana jest do grupy inhibitorów syntezy aminokwasów (ALS) i powoduje zaburzanie biosyntezy trzech aminokwasów (leucyny, izoleucyny i waliny), prowadząc w ten sposób do nadprodukcji białek, które w wyniku przerwania szlaku nie mogą być magazynowane, co w konsekwencji prowadzi do wielu zaburzeń we wzroście i rozwoju rośliny. Cechą charakterystyczną dla tej grupy herbicydów jest silne zahamowanie wzrostu korzeni, połączone z redukcją ich masy. Chlorosulfuron pobierany jest głównie przez liście i łodygę oraz w mniejszym stopniu przez korzenie. Efekty działania chlorosulfuronu są widoczne dopiero po upływie około 10-21 dni od momentu wniknięcia do rośliny. Pierwszym objawem jest spowolnienie, a następnie zahamowanie wzrostu, połączone z pojawieniem się chlorotycznych lub antocyjanowych przebarwień.
Obie z wyżej opisanych substancji (chlorotoluron i chlorosulfuron) są dość uniwersalne i poza tym, że bardzo dobrze zwalczają miotłę zbożową to bardzo często zapomina się, że równie skutecznie ograniczają zachwaszczenie innych gatunków (np. dwuliściennych rocznych) (tab. 1-2).
Odchwaszczanie plantacji ozimin w terminie powschodowym (nalistnie), pozwala na określenie gatunków chwastów, ich liczebności oraz stadium rozwojowego, w jakim się znajdują na danym polu. Znając zachwaszczenie i fazę rozwojową zarówno rośliny uprawnej, jaki i chwastu można dobrać odpowiedni herbicyd.
Należy jednak pamiętać o tym, że herbicydy stosowane po wschodach zbóż ozimych są najbardziej efektywne tylko wtedy, gdy są stosowane we wczesnych fazach rozwojowych chwastów (faza liścieni do 3-5 liści właściwych). Dostępne na rynku herbicydy mają szerokie spektrum działania i oprócz miotły zbożowej zwalczają również inne gatunki (np. dwuliścienne).
Wyjątkiem jest tutaj jedna substancja aktywna dostępna w sprzedaży od 2008 roku, a mianowicie pinoksaden (herbicyd Axial 100EC).
Większość herbicydów stosowanych do zwalczania miotły zbożowej zaleca się aplikować od fazy 1-3 liści do końca krzewienia zbóż ozimych lub wegetacji jesiennej. Dla przykładu zostaną omówione tylko trzy substancje tj. izoproturon, jodosulfuron i wspomniany już wcześniej pinoksaden, które należą do różnych grup chemicznych.
Oczywiście nie wyczerpuje to tematu związanego z ochroną zbóż ozimych, gdyż na rynku jest, co najmniej kilkanaście innych preparatów, które mogą być polecane do ochrony ozimin przed miotłą zbożową.
Izoproturon (np. IPU Gold 500 SC czy Izoproturon 500 SC) podobnie jak wcześniej opisywany chlorotoluron, należy do grupy pochodnych fenylomocznika.
Różnica między tymi dwiema pokrewnymi substancjami polega jedynie na terminie aplikacji.
Izoproturon jest stosowany tylko nalistnie jesienią (od fazy 3 liścia do końca krzewienia pszenicy i pszenżyta ozimego) lub wiosną.
Mechanizm działania polega na zakłócaniu procesu fotosyntezy.
Pod względem warunków termicznych jest mało wymagający, gdyż może być stosowany już w temperaturze 0°C, jednak optimum jego działania przypada na zakres temperaturowy pomiędzy +1°C a +15°C.
Jodosulfuron (np. Huzar 05 WG) również jak wcześniej opisywany chlorosulfuron, należy do grupy inhibitorów syntezy aminokwasów (ALS). Pobierany jest głównie przez liście, a w zasiewach żyta, pszenicy oraz pszenżyta ozimego może być stosowany jesienią, ale w bardzo krótkim przedziale czasowym (faza 3-4 liści) oraz na wiosnę.
Aby zwiększyć przedział czasowy do fazy końca wegetacji jesiennej, możemy zastosować herbicyd Atlantis 04 WG (łącznie z zalecanym adiuwantem), który oprócz omawianego jodosulfuronu zawiera dodatkowo jeszcze mezosulfuron (tab. 2).
Zarówno izoproturon jak i jodosulfuron przeznaczone są do zwalczania miotły zbożowej, jednak ich spektrum działania jest o wiele większe (w szczególności jodosulfuronu), gdyż obejmuje również niektóre chwasty dwuliścienne.
Jedyną substancją aktywną dostępną obecnie na rynku herbicydowym zwalczającą tylko chwasty jednoliścienne (tj. miotła zbożowa czy wyczyniec polny) w uprawie pszenicy ozimej i jęczmienia ozimego w okresie jesieni jest pinoksaden (herbicyd Axial 100EC). Związek ten zaliczany jest do grupy pochodnych fenylopirazolin. Cechą charakterystyczną tej substancji jest to, że jest pobierana przez miotłę czy wyczyńca już w ciągu jednej godziny od momentu aplikacji.
Herbicyd Axial 100EC można stosować jesienią od fazy 3 liścia do końca wegetacji jesiennej, ale koniecznie ze wspomagaczem Adigor 440 EC.
Jak widać nawet z pozoru proste pytanie, które jest zawarte w tytule oraz niejako powtórzone na początku tego artykułu ma głęboki sens, ponieważ substancje aktywne herbicydów poza wiodącą cechą (fizyko-chemiczną) posiadają wiele cech wtórnych, które niejednokrotnie mogą zadecydować o ostatecznym wyborze preparatu jak i terminu jego stosowania.
Również należy pamiętać o tym, że substancje aktywne herbicydów wykazują największą skuteczność działania tylko wtedy, gdy są stosowane zgodnie z zaleceniami producenta.
Dlatego zawsze przed przystąpieniem do wykonywania zabiegów herbicydowych należy dokładnie zapoznać się z zaleceniami znajdującymi się w etykiecie-instrukcji stosowania.

 

Dr inż. Tomasz R. Sekutowski
IUN i G - PIB w Puławach