Temperatura a skuteczność herbicydów

Warunki atmosferyczne, tj. opady oraz temperatura gleby i powietrza, to podstawowe czynniki wpływające bezpośrednio na skuteczność działania herbicydów w odniesieniu do chwastów ale również mające bezpośrednie selektywne działanie w stosunku do rośliny uprawnej (tzw. uszkodzenia poherbicydowe).
Nie jest żadną tajemnicą, że herbicyd powinien być dopasowany do danej uprawy rolniczej oraz do występujących na danym polu gatunków chwastów.
Jednak nie należy zapominać o jeszcze jednym istotnym czynniku, a mianowicie dobierając herbicyd do występującego na danym polu zbiorowiska chwastów, należy wziąć również pod uwagę warunki atmosferyczne, jakie będą panowały podczas stosowania preparatu oraz krótko po zabiegu, dotyczy to głównie temperatury gleby oraz powietrza.
Najczęściej jest tak, że plantatorzy stosując oprysk herbicydem nie zwracają uwagi na temperaturę otoczenia jaka występuje podczas zabiegu.
Niestety jest to podstawowy błąd, gdyż zawsze należy zapoznać się z treścią tzw. specyfikacji, w której można znaleźć informację na temat warunków w jakich powinien być stosowany preparat aby był w pełni skuteczny i selektywny.
Jedna z informacji jaka jest zawarta w tzw. ulotce, dotyczy tzw. minimalnej temperatury i oznacza, że preparat, aby był skuteczny w działaniu i bezpieczny dla rośliny uprawnej, powinien być zastosowany w określonej temperaturze (gleby czy powietrza), która powinna utrzymywać się przez kilka godzin dziennie w okresie kolejnego tygodnia po wykonanym zabiegu opryskiwania. Zagadnienie to dotyczy tzw. średniej temperatury dobowej, która obejmuje średnią arytmetyczną z kilku pomiarów (np. czterech, ośmiu czy dwunastu) przeprowadzonych o określonych godzinach.
Najprostszym (chociaż mało dokładnym) sposobem określenia średniej temperatury dobowej jest średnia wartość z minimalnej i maksymalnej temperatury, jaką zanotowano podczas doby (dwa odczyty).
Jednak w praktyce najłatwiej jest uzyskać informacje dotyczące średniej dobowej temperatury z najbliższej stacji meteorologicznej lub z odpowiedniej strony internetowej.

Skutki zastosowania substancji czynnej herbicydu w nieodpowiednich warunkach termicznych otoczenia
Zastosowanie herbicydu w zbyt niskiej temperaturze na ogół skutkuje obniżoną skutecznością, a czasami wręcz brakiem działania w odniesieniu do wybranych gatunków chwastów. Natomiast w stosunku do samej rośliny uprawnej najczęściej nie obserwuje się niepożądanego działania.
Czasami w skrajnych przypadkach obserwuje się wystąpienie efektu synergizmu w postaci skumulowanego działania niskiej temperatury i substancji czynnej herbicydu, prowadzącego zwykle do zahamowania wzrostu rośliny uprawnej.
Natomiast herbicydy zastosowane w za wysokich temperaturach (powyżej 250C) i przy silnym nasłonecznieniu, najczęściej skutecznie ograniczają zachwaszczenie, ale bardzo często niejako przy okazji wywołują różnego rodzaju uszkodzenia (np. chlorozy czy nekrozy liści), które w skrajnych przypadkach mogą doprowadzić nawet do całkowitego zniszczenia rośliny uprawnej. Czasami obserwuje się tzw. efekt depozytowy, który w wielkim skrócie polega na bardzo szybkim odparowaniu nośnika (czyli wody), przez co substancja czynna herbicydu ulega bardzo szybkiej krystalizacji na powierzchni liścia. Skutkuje to bardzo ograniczoną możliwością wniknięcia do wnętrza liścia, co ostatecznie powoduje obniżenie skuteczności działania takiego herbicydu. Ponadto podczas aplikacji herbicydu wysokiej temperaturze otoczenia może dojść do zjawiska określanego mianem inwersji (unoszenia). Klasycznym przykładem jest substancja o nazwie chlomazon, która jest stosowana doglebowo w takich roślinach uprawnych jak rzepak, ziemniaki czy bobowate. W praktyce wymienione zjawisko inwersji polega na unoszeniu się oparów cieczy opryskowej z rozpuszczoną w niej substancją czynną na pewną wysokość, gdzie następuje jej schłodzenie i skroplenie oraz przeniesienie za pomocą wiatru na różne odległości, czasami nawet na kilkaset metrów poza obszar zabiegu. Jeżeli taki „opad” spadnie na rośliny uprawne, które są wrażliwe na daną substancję czynną to możemy spodziewać się wystąpienia uszkodzeń, a w skrajnym przypadku nawet zniszczenia takiej plantacji.
W tabeli 1 przedstawiono wybrane substancje czynne herbicydów z wyszczególnionym zakresem temperatury optymalnej w której następuję najefektywniejsze działanie chwastobójcze przy zachowaniu pełnej selektywności w odniesieniu do rośliny uprawnej.

Pamiętaj!!!
W zależności od terminu aplikacji herbicydu, zawsze przed planowanym zabiegiem opryskiwania należy zmierzyć temperaturę w miejscu przewidywanego oprysku czyli na konkretnym polu!

dr inż. Tomasz R. Sekutowski
IUNG – PIB w Puławach
Zakład Herbologii i Technik Uprawy Roli Wrocław

dr Małgorzata Haliniarz
UP w Lublinie
Wydział Agrobioinżynierii